با توجه به ویژگی های مختلف و جذابیت های زیادی که در قمصر است ، سکونت بسیار زیاد علمای شهر کاشان و به تبع آن ماندگار شدن اولاد و اعقابشان در قمصر که با ریشه یابی مشخص شده است تعداد پرشماری از بافت جمعیتی بعضی محلات منسوب به ایشان است . گرچه قمصر مهد علم و ادب نیست ، به یقین این باغ شهر پرورشگاه خیل کثیری از علما و ادبا بوده است .

از جمله ملامحمدمحسن فیض کاشانی که مدت های مدیدی در قمصر بوده است و افراد کثیری از خانواده ایشان در محله بالا و سررود قمصر حضور دارند .

گرچه قمصر منطقه ای مطرح در پذیرش شخصیت های برجسته بوده و انسان های بزرگی در این منطقه رشد یافته اند به علت انزوای تاریخی قمصر و تحولات شدید طبیعی آن ، اثری از این همه شایستگی بر جای نمانده است .

چندین شخصیت برجسته این دیار را در اینجا معرفی می نماییم :

1- آیت الله ملاشاه فضل الله قمصری

ملاشاه فضل الله قمصری از جمله فقهای مهم و محدثان محترم شیعه ، فرزند خواهر ملامحسن فیض کاشانی و یکی از شاگردان برجسته محضر ایشان است که بعد از ملامحمد علم الهدی ، فرزند فیض ، سرآمد علمای خاندان فیض محسوب می گردد. مرحوم ملاشاه فضل الله که در عصر صفویه  در قمصر می زیسته ، در محله بالای قمصر اقامت داشته است . وی یک توغ نخل و علم برای اقامه عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین(ع) تأسیس و وقف نموده است که تا کنون موجود بوده، به نام وی معرفی می شود .

ملاشاه فضل اقدامات زیادی در عمران و آبادانی انجام داده و در حال حاضر خاندان شاه فضلی و شاه ملایی اولاد های مرحوم آقا بابا هستند و آقا بابا فرزند مرحوم ملا شاه فضل الله است .

وی در سال 1112 هجری قمری در محله بالای قمصر فوت و مدفون گردید. مدفنش به نام مزار شاه فضل در گورستان خاص وی معروف و موجود است .

2- آیت الله حاج سید حسین موسوی قمصری

مرحوم حاج سید حسین موسوی قمصری فرزند علی اکبر و نوه ابی تراب موسوی قمصری از رجال علم و فقاهت شیعه و علمای طراز اول عصر خود در کاشان و قمصر بوده. وی در سال 1252 هجری شمسی در قمصر تولد یافته، پس از گذراندن 5 سال دوره مقدماتی در کاشان و سپس مدرسه علمیه سلطانی به حوزه علمیه اصفهان و نهایتا به حوزه علمیه نجف اشرف رهسپار می شود و بعد از فیض از محضر علمای نجف به درجه اجتهاد و اخذ اجازات و فتوا نائل و مفتخر گردید و سپس به قمصر بازگشت .

آیت الله حاج سیدحسین موسوی قمصری علاوه بر اقامه نماز جماعت و تدریس و رسیدگی به امور شرعی مردم قمصر تألیفات ارزشمندی در رشته های مختلف علوم نقلی و عقلی نگاشته اند که نزدیک به 10 جلد است؛ از جمله رساله عملیه و کتاب منظومه وی که مشتمل بر 4440 بیت شعر عربی و شرح حال مؤلف است .

آیت الله حاج سید حسین موسوی قمصری در سال 1362 هجری قمری در قمصر دارفانی را وداع گفت و طبق وصیت ایشان ، جسد وی در مسجد بالاسر امام زاده علی بن جعفر در قم دفن شد .

3- حاج سید محمدباقر قمصری (نقاش)

وی از خاندان سادات صحیح النسب قریه قمصر بوده است که با داشتن نهایت قدرت هنری و استادی مسلم در عصر خویش در فنون نقاشی آب و رنگ و قلم دان سازی . در آستان قدس رضوی میان حرم و ایوان طلای قدیم ، رواق وسیعی است که به نام توحید خانه معروف است . در کتیبه این رواق قصیده مفصلی از قاآنی است که سیدمحمدباقر نقاش آن را مدت ها نقاشی نموده و در سال 1250 به کاشان باز می گردد . وی در قمصر بوده ، ولی در فصل زمستان کنار مسجد آقابزرگ در کاشان نیز خانه ای برای سکونت داشته است . وی ضمن این که در معماری و فنون و طراحی بناهای مذهبی مهارت داشته، در نقاشی مهارت وی چنان بوده است که پدر کمال الملک نقاش ،شاگرد استاد محمدباقر بوده است ، در این باره در کتاب مشاهیر کاشان نیاز از وی به عنوان استاد اکثر نقاشان کاشان یاد شده است .

4- میرزا عبدالله قمصری

میرزا عبدالله قمصری که در دوران  حکومت قاجار و پادشاهی ناصرالدین شاه در قمصر می زیسته ، از جمله افراد ثروتمند و توانگر و از اطبای قمصر بوده است . وی فعالیت های عمرانی زیادی در قمصر داشته از جمله  احداث باغ نصف راه قمصر و احداث جوی آب جدید برای انحراف آب رودخانه لتحر از محله بن رود تا اراضی محله سردشت قمصر . وی  در محله پایین قمصر دارای سرایی بزرگ به همراه خدم و حشم بسیار بود و به علت مهمان نوازی فوق العاده ایشان ، در میزان رفت و آمد به خانه وی حد و حسابی نبود . از جمله اشتغالات وی عمده وی تحقیق و آزمایش برای کیمیاگری بوده است و در این زمینه حتی از کشور هند نیز افرادی را به اینجا دعوت می کرده است .

در خصوص خاندان و اصل و نسب وی خاطرنشان می شود که جد ایشان از بزرگان مشهد و نایب التولیه آستان قدس رضوی بوده است که در اثر مسائل سیاسی ، آغامحمدخان قاجار وی را به منطقه کاشان و قمصر تبعید می کند و در این دیار ماندگار می شود . از جمله وقایع دوران میرزاعبدالله ، عزل میرزا عبدالحسین خان ، یکی از وزرای ناصر الدین شاه می باشد . وزیر مذکور به قمصر می گریزد و میرزاعبدالله از جهت مهمان نوازی 6 ماه به پناه می دهد . بعد از آن میرزا عبدالله مورد تعقیب حکومت قرار گرفته و در زندان باغ شاه فین کاشان در زمان حکومت امیرکبیر  در کاشان گرفتار می شودو در نهایت در قمصر فوت می کند . مدفن وی در گورستان زیارت محله پایین قمصر موجود است .

5- حکیم قمصری :

محمد بن بدرجاجرمی در مونس الاحرار غزلی از قمصری آورده و از او با ذکر رحمت اله علیه یادکرده و در فهرست کتاب با عنوان «حکیم قمصری» آمده است . سعید نفیسی ، قمصری را از شاعران قرن هفتم می داند .

6- ملاتقی مجروح ، شاعر قمصری

ملاتقی قمصری که در دوره ناصرالدین شاه همزمان با میرزا عبدالله و امیرکبیر می زیسته است؛ در محله بالای قمصر سکونت داشته و از اجداد خاندان عزیززادگان است. وی اگرچه شاعری خوش قریحه بوده است، از سروده هایش حتی بیتی در دسترس نیست . از جمله سروده های وی تنظیم هزار بیت شعر در هجو بابیت و بهائیت در قمصر بوده است . وی در زمان آغاز گسترش این تفکر و عقاید می زیسته و با بهائیان قمصر مخالفت زیادی داشته است . به علت هجو نامه وی علیه بهائیت ، ایشان درصدد قتل وی برآمده و با تعرض به ایشان او را مجروح می کنند . از آن پس ملاتقی قمصری برای خود تخلص مجروح را در شاعری انتخاب می کند . از جمله اقدامات وی سرودن قصیده ای در وصف امیرکبیر در باغ شاه فین بوده است ، تا بتواند به وی نزدیک شده برای رهایی میرزاعبدالله قمصری از ایشان کمک بگیرد .

7- آقا غیاث الدین قمصری

از جمله شخصیت های برجسته قمصر ، آقا غیاث الدین قمصری است . وی یکی از علمای سادات بوده است و آرامگاهش بر روی تپه های مشرف به محله سادات اکنون قمصر موجود است . از سنگ نوشته موجود بر مزار ایشان و همچنین احترام خاصی که ساکنان منطقه برای ایشان قائلند، به نظر می رسد که ایشان شخصیت برجسته ای بوده اند .

 8- میرزا غلام علی حکیم و میرزا صفرعلی حکیم

این دو شخصیت که در اواخر دوره قاجاریه در محله پایین قمصر می زیسته اند ، از جمله طبیبان حاذق و معروفی بوده اند که نه تنها در سطح قمصر ، بلکه در کل منطقه به این شغل می پرداخته اند و در این زمینه موفقیت های زیادی نیز کسب کرده اند .در حقیقت میرزاغلام علی حکیم یکی از شاگردان میرزا عبدالله بوده ، طبابت را از وی آموخته است . میرزاغلام علی حکیم پدر میرزاصفرعلی ، از توانائی فوق العاده ای برخوردار بوده و چه بسیار بیماران خاص را علاج نموده است .

نقل است که در دوره قاجاریه با ورود یک دسته از کارشناسان آلمانی به قمصر برای تحقیقات روی گیاهان دارویی ، میرزا غلام علی حکیم به عنوان راهنما و ملازم ایشان از قانون در طب بوعلی توانسته است به این توانمندی برسد . وی در سفری در اثر معالجه یکی از رجال سیاسی قاجار، به لقب ضیاء اطبا مشهور گشت. فرزند وی ، میرزاصفرعلی حکیم که در اثر شاگردی پدر در طبابت صاحب شهرت می شود ، تا همین دهه های گذشته نیز حیات داشته است .

در مجموع آن چه در این مختصر ذکر آن رفت اطلاعات اندکی است از نگارنده و به یقین به غیر از افراد مذکور افراد و شخصیت های برجسته پنهان و آشکاری وجود داشته و دارند که در این مبحث بازگو نشده است.

منبع:

 کتاب قمصر پایتخت گل ملی ایران نوشته آقای هادی اکبری کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری